مدیریت پسماند
هردو کلمه مدیریت و پسماند ابعاد وسیعی دارد جمع این دو کلمه با هم نیز جهان گسترده خود را داراست. همانطور که قبلا گفتیم در مورد پسماندها واقعیت این است که در هر جایی که زندگی جریان دارد پسماندها نیز وجود دارند و مواجهه و تفکری ما انسانها نسبت به آنها داریم نیز خیلی مهم است.
تفکر غالب جامعه این است که دولت ها همواره وظیفه حفاظت از محیط زیست و مدیریت پسماندها را به عهده دارند. اما آیا دولت ها به تنهایی میتوانند از پس این مهم برآیند؟!
تعریف مدیریت پسماند (waste management) :
مجموعه اقدامات و کارهای لازم برای ساماندهی پسماندها از قبل از تولید تا دفع نهایی آن را مدیریت پسماند گویند. هر کدام از انواع زباله نیازمند روش های مخصوص برای پردازش ومدیریت هستند.
برنامه هایی از ابتدا تا دفع نهایی آن ها که شامل جمع آوری، حمل و نقل، تصفیه و دفع زباله همراه با نظارت است.
مدیریت پسماند در خانه یعنی اینکه تمرین کنیم و یادبگیریم تا پسماند کمتری تولید شود و یا پسماندهایی که ایجاد کردیم راچگونه رفت و روب کنیم. با توجه به این موضوع که هر کدام از پسماندها باید به روش های مخصوص به خود و متفاوت مدیریت شوند.
امروزه مدیریت پسماند به عنوان روش های ضروری محورهای توسعه پایدار محسوب میشود این روش هابه منظور کاهش آثار سوء پسماندها بر سلامت انسان و محیط زیست اجرا می گردد و برای ایجاد شهرهای پایدار و قابل زندگی کردن اهمیت میابد و این مهم نیز نیازمند اجزایی برای تبدیل شدن به سیستم مدیریتی خاص میباشد.
روش های مدیریت پسماند
۱.اجتناب از تولید
به عنوان اولین پله هرم مدیریت پسماند، کم هزینه ترین و ساده‌ترین روش مدیریت پسماند، پیشگیری از ایجاد مواد اضافی و در نتیجه کاهش مقدار دفن پسماندهاست است.
۲.بازیابی انرژی
روشی جهت تبدیل نمودن مواد غیرقابل بازیافت و زائد به سوخت یا برق میباشد علاوه بر اینکه یک منبع انرژی تجدید پذیر است، به کاهش ردپای کربن نیز کمک جدی میکند ومانع گرم شدن غیر طبیعی کره زمین میگردد.
۳.کمپوست سازی
تبدیل پسماند به کمپوست و ورمی کمپوست یکی از بهترین روش های مدیریتی پسماند میباشد.با این روش از بقایای میوه و سبزی باغ و آشپزخانه مان میتوانیم کود و مواد مغذی برای احیای خاک و بهبود رشد گیاهان آماده کنیم.
۴.گازرسانی پلاسما
به عنوان روش دیگری برای مدیریت پسماند برای دفع پسماند از مشعل های گازی بسیار بزرگی استفاده میشود.
این روش قابلیت پردازش انواع پسماند از قبیل پسماندهای های صنعتی، شهری، بیمارستانی و پسماندهای خطرناک وجود دارد.این سیستم نه تنها می تواند مواد فلزی و انواع شیشه ها را بازیافت کند و به مواد اولیه بدل کند بلکه می تواند حجم زیادی از انرژی حاصل از شکسته شدن پیوندهای مواد پایه کربن را به سوخت، انرژی حرارتی و یا الکتریسیته بدل کند.
۵.بازیافت
فرآیندی که در آن چیزهای به ظاهر دورریختی و غیر قابل مصرف به انرژی، مواد و یا وسایل جدید تبدیل میشوند.این کار موجب میشود از هدر رفتن مقدار قابل توجهی مواد اولیه و خام، انرژی و سرمایه های ملی جلوگیری بعمل آید.
۶.سوزاندن
نوعی روش مدیریت پسماند شهری است که پسماندها در آن با روش های خاصی در یک عملیات حرارتی و با دستگاههای مخصوصی سوزانده میشوند.
سوزاندن در کشورهایی که دیگر محل دفن زباله در دسترس آن ها نیست روشی رایج است.
۷.دفن پسماند
این روش از متداول ترین روش مدیریت پسماند محسوب میگردد دفن زباله باعث آلودگی بسیار آب، هوا، خاک و حتی نابودی آن می شوند که به شدت بر محیط زیست تاثیر می گذارد.
هرم مدیریت پسماند چیست؟
در حالی که همه ادعا میکنند به دنبال حل این معضل پسماند هستند اما راه حل کلی را میتوان در چیزی به نام هرم مدیریت پسماند جستجو کرد. پله اول این هرم میگوید بهترین پسماند، پسماندی است که اصلا تولید نشود و این اتفاق در ذهن ما، سپس در خانه تک تک ما ها و سپس زمینمان رقم میخورد. تحول در سبک زندگی و رسیدن به زندگی پسماندصفر یک شبه اتفاق نمی‌افتد و نیاز به جدیت و البته تمرین، تکرار و آزمون وخطا دارد. همچنین باید دانست که نمی‌توان میزان زباله‌ی یک منزل را به صفر رساند اما میتوان با اقداماتی ساده، دقیق و جالب میزان آن را به نحو قابل توجهی کم کرد.
برای این که مدیریت پسماند بهینه ای داشته باشیم نیاز هست تا کمی با هرم مدیریت پسماند و پله های آن آشنا شویم.
در این هرم مثلثی شکل مدیریت پسماندها در طبقات مختلف طبقه بندی میشود و مراحل مختلف مدیریت پسماند از تولید گرفته، تا دفع نهایی آن مشخص و اولویت بندی میشوند. با شناخت این هرم و پله هایش تصمیم گیری و انجام کار درست راحت تر میشود.
مدیریت پسماند در چهارچوب این هرم معنا و رنگ واقعی می یابد.
طبقه اول هرم مدیریت پسماند
اجنتاب از تولید پسماند یا کاهش تولید آن(REDUCE) یک شهروند مسؤول به خوبی میداند که بهترین پسماند آن است که اصلا تولید نشود یا در مسیر کم پسماند شدن گام برمیدارد.راه های زیادی برای ماندن در این طبقه وجود دارد ازخرید فله و نگرفتن یک کیسه پلاستیکی کمتر در هر روز تا صرفه جویی در تهیه مواد اولیه و عدم دورریز موادغذایی و صدها راه دیگر.
طبقه دوم هرم مدیریت پسماند
استفاده مجدد(REUCE) در این مرحله باید دورریز مواد را کاهش دهیم و آنها رو دوباره یا چندباره،استفاده یا بازمصرف کنیم مثلا از قوطی ها برای ساخت گلدان یا جامدادی و یا از خرده پارچه ها برای تولید وسایل جدید استفاده کنیم یا با تغییر کاربری لباس ها آنها را به لباس ها یا وسایل جدید تبدیل کنیم. در این دو مرحله شاهد کاهش شدید حجم زباله و تغییرات معجزه آسایی خواهیم بود.
طبقه سوم هرم مدیریت پسماند
بازیافت پسماند( RESYCLE) زمانی که پسماندی که قابل استفاده نباشد نباید آن را رها کرد می خواهید به قانون پس نماندن آشنا شوید و پسماند شوید؟ زیرا برای تولید مواد اولیه آن انرژی زیادی صرف شده و هنوز هم میتوان از مواد اولیه آن استفاده کرد. پس در این پله باید کارهایی انجام دهیم تا فرآیند بازیافت پسماندها را تسهیل کنیم. با شناخت دقیق پسماندها و تفکیک صحیح آن گام مهمی را در این مرحله ایفا کرده ایم. تا این مرحله نقش شهروندان برای حل معضل پسماند اهمیت بسزایی دارد.در مراحل بعدی شهرداری ها و مراجع ذی ربط نقش پررنگتری خواهند داشت.
طبقه چهارم هرم مدیریت پسماند
تبدیل پسماند به انرژی، اگر امکان و توانایی بازیافت وجود نداشته باشد یا پسماندی بازیافتپذیر نباشد، میتوان از آنها برای به دست آوردن انرژی استفاده کرد. تبدیل پسماند به انرژی نیز از طریق سوزاندن و تولید بیوگاز از پسماندها انجام میشود.
طبقه پنجم هرم مدیریت پسماند
دفع و دفن پسماند، آخرین گزینه برای پسماندها امحا یا دفن آن است. به این شکل که در لندفیل (گورستان زباله) دفن میشوند و عموما وظیفه شهرداری هاست.گاهی به طور اصولی دفن نمیشوند یا در طبیعت رها میشوند.
طبقه ششم هرم مدیریت پسماند
خاکچال (land fill) یا گورستان پسماند شهری سرنوشت نهایی تمام زباله هایی است که ارزشی از نظر بازیافت یا حرارت ندارند، و باید در جایی دفن شوند.
این هرم یک تعریف برای دسته بندی و الویت بندی خدمات مدیریت پسماند است که از اصول اصلی مدیریت پسماند پیروی کرده و رعایت آن یک محیط زیست سالم تر و تولید پسماند کمتر را نتیجه می دهد.
