پلاستیک چیست؟
کلمه پلاستیک از کلمه یونانی ( Plastikos )به معنی قالب و شکل پذیر اقتباس شده است.
تاریخچه ساخت پالستیک
- انسان های اولیه با استفاده از پلیمرهای طبیعی ابزار و سلاح می ساختند.
- در اواخر قرن نوزدهم، انسان توانست با تغییر شکل پلیمر، موفق به ساخت پلاستیک شود.
- ایده اصلی ساخت پلاستیک زمانی شروع شد که برای تولید تزیینات دکوری و اسباب بازی، ازعاج فیل و لاک لاکپشت استفاده میشد به دلیل کمیاب بودن و هزینه سنگین این مواد، پلاستیک جایگزین شد.ظهور پالستیک ها همزمان با تکامل شیمی آلی در حدود سال 1820 آغاز شد، در سال 1862 یک انگلیسی به نام الکساندر پارکز، به صورت رسمی پلاستیک را اختراع کرد. ریشه اصلی آنها از سوخت های فسیلی می باشد که با ماده ای که قابلیت شکل پذیری و قالب گیری دارد.
- دسته وسیعی از مواد مصنوعی یا نیمه مصنوعی که با ترکیبات سنگ آهک، نمک، آب، اکسیژن و کلر ساخته می شود و طیف وسیعی از مواد پلیمری را تشکیل می دهند موادی که برای ساختن پلاستیک به کار می رود به آن ها رزین های مصنوعی گفته می شود که به شیوه شیمیایی از مواد طبیعی ساخته می شود. در حال حاضر بیش از 10000نوع انواع پلاستیک مختلف وجود دارد.
خدمات پلاستیک
- پلاستیک ها یک گام بزرگ در صنعت و تجارت هستند که زندگی انسان ها را به شدت تحت تأثیر قرار داده اند.
- باعث پیشرفت در زمینه های شیمیایی، صنعتی و فناوری شدند.
- جایگزین مصالح سنتی چون فلز و سرامیک و چوب و…
حقیقت این است که دیگر بدون پالستیک ها نمی شود زندگی کرد.
مصارف پلاستیک چیست؟
در ساخت لوازم خانگی و اداری، وسایل منزل، صنایع و تجهیزات پزشکی، صنایع ترابری و حمل و نقل، تجهیزات صنعتی، صنعت عکاسی، صنعت چاپ، صنایع پوشاک،کیف و کفش، به عنوان عایق گرما و سرما، صنعت اسباب بازی، صنعت آرایش و زیبایی و…
مزایای پلاستیک چیست؟
نیاز به انرژی کمتری در تولید و شکل دهی نسبت به فلز، شیشه
- مقاومت خورندگی و شیمیایی
- وزن سبک
- عایق حرارتی و الکتریکی خوب
- قابل دسترس بودن در شکل های گوناگون
- رنگ پذیری در طیف وسیعی از رنگ ها
معایب پلاستیک چیست؟
بقای پلاستیک ها در طبیعت باعث آلودگی شدید محیط زیست (آب، خاک و هوا) می شود.
- تجزیه پلاستیک بین 100 تا 1000سال طول می کشد.
- تجزیه نمی شود و تبدیل به اجزای ریز(میکرو پلاستیک) می شود.
- باعث بیماری و مرگ هزاران جاندار خشک زی و آبزی در سال
- عامل انقراض بسیاری از گونه های ارزشمند روی زمین
- عامل ایجاد صدها بیماری، سونامی سرطان و مشکلات گوارشی
آلودگی آب
- آلودگی آب های شیرین، دریاها و اقیانوس ها
- سبب خشکی آبخوان ها و کاریزها
- آلوده شدن پهنه های آبی به میکروپلاستیک ها
آلودگی خاک
- افزایش فرسایش خاک
- ایجاد اختلال در فعالیت های طبیعی گیاهان
- زشت شدن چشم اندازهای طبیعی
- آلودگی مواد و زنجیره غذایی انسان ها و موجودات زنده
عامل مرگ و انقراض موجودات زنده
- اثرات منفی روی جانوران دریا و خشکی
- مرگ سالانه هزاران جاندار آبزی و خشک زی
در بسیاری از مناطق، جانوران در میان پسماندهای
پلاستیکی مثل توری و طناب به دام می افتند. بلعیده شدن مواد پلاستیکی توسط جانوران موج مسدود شدن دستگاه گوارش و مرگ آن ها می شود. به اشتباه مورد استفاده دام و پرندگان قرار می گیرند. بیماری زایی فتاالت موجود در پلاستیک غدد درون ریز را بهم می ریزد باعث ناباروری خانم ها و آقایان، چاقی، کاهش سطح ویتامین دی و مشکلات رفتاری، خطر بیماری های آلرژیک و آسم می شود. و همچنین مسمومیت با موادی مثل سرب و کادمیوم و جیوه، عامل مهم سرطان، دیابت و اوتیسم وآسیب های عصبی، آندومتریوز به حساب میاید. بیسفنول آ موجود پلاستیک بیشتر در بطری آب و بسته بندی های مواد غذایی مورد استفاده قرار می گیرد، یکی از پرکاربردترین مواد شیمیایی در جهان است. یک برهم زننده هورمون و غدد درون ریز، طبق آمار سازمان کنترل و پیشگیری از بیماری ها، 93 %از افراد بالای 6 سال این ماده را در ادرار خود دارند. و باعث افزایش بیماری های خود ایمنی، تخمدان پلی کیستیک،ناباروری و بیماری سوخت و ساز متابولیک، دیابت نوع2 و بلوغ زودرس میشود. بیسفنول اس نیز بعامل مشکلات تنفسی، نقص های مادرزادی، مشکلات رشد کودکان تلقی میشود.
انواع پسماندهای پلاستیکی
شامل دسته های مهمی میباشند.(پاور) هفت نوع پلاستیک پر کاربرد در زندگی روزمره عبارتند از:
- پلی اتیلن ترفتالات (PETE یا PET)
- پلی اتیلن با چگالی بالا (HDPE)
- پلی وینیل کلراید (PVC)
- پلی اتیلن کم چگالی (LDPE)
- پلی پروپیلن (PP)
- پلی استایرن یا استایروفوم (PS)
پلاستیک های متفرقه (شامل: پلی کربنات، پلی لاکتید، اکریلیک، اکریلونیتریل بوتادین، استایرن، فایبرگلاس و نایلون)
پلی اتیلن ترفتالات (PET یا PETE یا پلی استر)
پلی اتیلن با چگالی بالا (HDPE)
HDPE دارای زنجیره های پلیمری متراکم بوده و از PET مقاوم تر است. HDPE نه تنها قابل بازیافت است، بلکه نسبتا پایدارتر از PET است و به عنوان یک گزینه ایمن تر برای استفاده در غذا و نوشیدنی در نظر گرفته میشود .
پلی وینیل کلراید (PVC)
PVC معمولا در اسباب بازی ها، ظرف ها و بطری های مواد شوینده، کیسه‌های خون و لوله‌های پزشکی استفاده میشود. پی وی سی یا وینیل در گذشته دومین رزین پلاستیکی پرمصرف در جهان (پس از پلی اتیلن) بود. یعنی قبل از اینکه فرآیند ساخت و بازیافت PVC به عنوان عامل خطرات جدی برای سلامتی و آلودگی محیط زیست اعلام شود.
PVC می تواند علائم آلرژیک در کودکان ایجاد کند و سیستم هورمونی انسان را مختل کند. PVS نیز به ندرت بازیافت می شود.
پلی اتیلن با چگالی پایین (LDPE)
پلی اتیلن ها پرمصرف ترین خانواده پلاستیک در جهان هستند. این نوع پلاستیک دارای ساده ترین ساختار شیمیایی پلیمری است که ساخت و تولید آن را بسیار آسان و ارزان می کند.
LDPE بیشتر برای کیسه ها و نایلون های پلاستیک مو غذایی، خشکشویی، نان، کیسه های مواد غذایی منجمد، روزنامه، زباله، ظروف نگهداری مواد غذایی، درب ظروف، روکش سیم و… استفاده می شود.
پلی پروپیلن (PP)
به طور گسترده ای برای ظروف غذای گرم به خاطر مقاومت در برابر گرما استفاده می شود. کیفیت استحکام بین LDPE و HDPE است. علاوه بر قطعات خودرو، PP در پوشک‌های یکبار مصرف و نوار بهداشتی نیز استفاده می شود.
همانند LDPE پلی پروپیلن نیز یک گزینه پلاستیکی امن برای استفاده در غذا و نوشیدنی در نظر گرفته می شود.
پلی استایرن (PS)
پلی استایرن (PS) معمولا برای ظروف غذا، کارتن تخم مرغ، لیوان ها و کاسه های یکبار مصرف، بسته بندی و همچنین کلاه ایمنی دوچرخه استفاده می شود. هنگامی که PS در معرض غذای گرم و روغنی قرار می گیرد، می تواند استایرن را که به عنوان سمی مغز و سیستم عصبی در نظر گرفته می شود، خارج شود. همچنین می تواند بر روی ژن ها، ریه ها، کبد و سیستم ایمنی تاثیر بگذارد. علاوه بر همه این خطرات، PS نرخ بازیافت پایینی دارد.
ظروف گیاهی و کاغذی/ PLA(پلی الکتیک اسید)
لیوان و ظروف گیاهی که بر پایه مواد تجدیدپذیر مثل نشاسته ذرت و سیب زمینی
گندم و نیشکر ساخته می شود.
- در ایران به دلیل هزینه باالی راه اندازی خط و ریسک پذیری باالی تولید تاکنون
راه اندازی نشده است.
- ظروف گیاهی بازار از ترکیب نشاسته و پروپیلن است که وزن و مقاومت مناسبی
ندارد.
- این نوع ظروف غیر قابل بازیافت هستند.
همچنین پلاستیک ها از نظر قابل بازیافت بودن یا نبودن مورد توجه قرار میگیرند و همه پلاستیک ها همه قابل بازیافت نیستند و حجم بسیاری از پسماندها را زباله های ریجکتی تشکیل میدهند که شامل؛
متاالیز)پوست چیپس و پفک و انواع شکلات و بیسکوییت با لایه داخلی نقره ای
- پراالیز)بسته بندی نمک و خوراکی ها با لایه داخلی سفید
- پلاستیک های خشک، چاپدار و
رنگی
- بسته بندی های تتراپک
- ورق قرص
- سلفون و فوم
- قبض خرید و رسید بانکی
- پلاستیک های خیلی کثیف
- ظروف یکبارمصرف
- تیوب خمیردندان و لوازم آرایشی
- نی پلاستیکی
- بادکنک
نکته مهم اینکه بالای ۹۹درصد پلاستیک های غیر قابل بازیافت راهی گورستان زباله میشوند پس تا آنجا که ممکن است باید از خرید محصولات با این نوع پسماندها خودداری کرد
برای کاهش و باز استفاده پسماندهای پلاستیکی چه کنیم؟
از انواع مقاوم آن برای تبدیل به چیزهای جدید استفادع کنیم(ایده هایی برای تبدیل ظروف پلاستیکی به چیزهای جذاب)
. خوراکی ها
. مرغ، گوشت
- حبوبات و ادویه جات
- نوشیدنی ها و عرقیجات
- لبنیات
- شیرینی و ترشی
- سبزی و میوه
- و…
را به صورت فله و در صورت نبود فله ای در بسته بندی با حجم بزرگتر انتخاب کنیم و البته درخواست عرضه به صورت فله ادامه دهیم. ازکیسه های پلاستیکی قبلی استفاده می کنم.
- از کیسه های پارچه ای استفاده می کنم.
- از جعبه کارتونی، چوبی یا پلاستیکی استفاده می کنم.
- از ظروف فریزری یا بسته بندی که از قبل داریم استفاده کنیم.
اکنون دنیای بدون پلاستیک دنیای غیرقابل تصور است اما ما انسانها میتوانیم با اندکی درایت چهره زمین رنجور را ضایعات این ماده مفید که به قصد آسانی زندگی انسان و عدم کشتار حیوانات ارزشمند اختراع شد پاک کنیم.
