بازیافت پسماند
بازیافت به آماده سازی دوباره موادی گفته میشود که پسماند یا زباله تلقی میشود. به عبارتی بازیافت فرآیند تبدیل مواد به مواد اولیه خودش یا مواد دیگری است که قابلیت استفاده مجدد دارند.
بازیافت پسماند مزایای بسیاری دارد که مهمترین آن حفاظت از محیط زیست و منابع طبیعی، کاهش آلودگی زمین و آب، کاهش گرمایش جهانی و گازهای گلخانه، جلوگیری از هدر رفتن منابع سودمند و سرمایه‌های ملی و مصرف مواد خام و انرژی، کاهش میزان زباله در محلهای دفن و…
منشا این مواد بازیافتی و غیرقابل بازیابی خانه ها و صنایع است.برای اینکه بازیافت به درستی صورت گیرد باید تفکیک یا جداسازی اتفاق بیافتد.این جدا سازی به دو شکل است؛
«تفکیک از مبدأ» و «تفکیک از مقصد»
تفکیک از مبدأ در سطح شهری، خانه ها، خیابان‌ها و فروشگاه‌ها از طریق سبدها و سطل‌های جداسازی مواد انجام میشود ولی برای تفکیک از مقصد مکان ویژه‌ای به نام مرکز بازیافت مواد نیاز است. در مرکز بازیافت پسماند ، مواد بازیافتی و غیرقابل بازیافت دسته‌بندی میشوند.
مقررات و سیستم های بازیابی از یک کشور به کشوری دیگر و از شهرداری به شهرداری دیگر مختلف است.
همچنان که نیاز است ما دقیقا بدانیم قابل بازیافت ها و غیر قابل بازیافت ها کدام است، باید بپذیریم تولید نکردن پسماند و ایستادن در اولین پله هرم مدیریت پسماند ایده آل ترین راه حل است.اما بازیافت پسماند هم از مهمترین گام‌های مدیریت پسماند تلقی میگردد. متاسفانه همه‌ی پسماندها قابل بازیافت نیستند. برای بازیافت زباله‌ها باید در قدم اول، با زباله‌های قابل بازیافت و غیر قابل بازیافت آشنا باشیم به دلیل اینکه که بازیافت فرآیندی بسیار پیچیده است، گاهی اوقات با تفکیک نادرست و قرار گرفتن غیرقابل بازیافت ها در سطل بازیافت، نتیجه عکس میگیریم و بیشتر آسیب می‌رسانیم تا سود. برخلاف باور عموم بازیافت نیاز به مصرف انرژی دارد، هزینه بر است و میتواند منجر به آلودگی هایی بسیاری شود.
به همین دلیل مهم لازم است اقلام بازیافتی را از غیرقابل بازیافتی ها تشخیص دهیم.
طرق مختلف تفکیک مواد قابل بازیافت؛
به طور کلی بازیافت پسماند به سه دسته تقسیم میشود
دسته اول: بازیافت موادی که به صورت ساده‌تر و بدون انجام هیچ گونه فرآیند خاصی و فقط با شستشو، ضدعفونی کردن و رعایت مسائل بهداشتی قابل استفاده مجدد هستند. مانند بطری‌های شیشه‌ای سالم.
دسته دوم: بازیافت موادی که طی فرآیندی به مواد جدید تبدیل میشوند. مانند شیشه خرده، فلزات، مواد پلاستیکی، کاغذ و …
دسته سوم: بازیافت مواد زائد طبیعی مانند تبدیل پسماند تر و مواد فاسدشدنی به کود یا کمپوست و…
قابلیت بازیافت پسماندها چگونه است؟
_انواع پسماند تر چه درسطح خانگی و چه در سطح کلان و شهری با تدابیر و برنامه های خاصی به راحتی قابل مدیریت و بازیافت هستند.
_پسماندهای قابل بازیافت خشک بسیارند و به دلیل سودی که از بازیافت این مواد حاصل میشود در عقب مانده ترین کشورها از لحاظ مدیریت پسماند هم این کار صورت میگیرد.
شیشه ها، پارچه، کاغذ، پلاستیک، ها، فلزات و پسماند الکترونیکی با لحاظ شرایط و موارد خاصی به راحتی قابل بازیافت هستند.
_پسماندهای خطرناک و ویژه معمولا بازیافت نمیشوند و نیازمند تدابیر و برنامه های جدید وخاصی هستند و بازیافت آنها غیرممکن نیست.
✓کاغذها
کاغذها برای بازیافت باید کاملا تمیز، خشک و عاری از هرگونه مواد غذایی، روغنی، سمی و شیمیایی باشند.
کاغذها را هرگز مچاله نکنید، آنها را لوله کنید و در کیسه بیاندازید تا چند بار قابلیت بازیافت داشته باشند.
روزنامه ها و مجلات، کاغذ تحریر سفید، کاغذهای باطله، کاغذهای چاپی، پاکت نامه، بروشورها و آگهی های تبلیغاتی، انواع کارتون های بسته بندی و کاغذ ها و جعبه های مقوایی و در مقابل فاکتورها، رسیدهای دستگاه پوز و عابربانک، کاغذ کادو و کاغذهای گلاسه، کاغذ و مقواهای رنگی، دستمال کاغذی یا دستمال مرطوب کثیف، جعبه و کارتون بسته بندی پیتزا یا غذا که چرب و آغشته باشد، کاغذ ریز ریز شده و…قابل بازیافت نیستند.
✓پلاستیک
پلاستیک ها تا کد ۴ قابلیت بازیافت عالی دارند اما از کد چهار به بعد قابلیت بازیابی آنها کاهش میابد و به مرحله ای میرسند که به ندرت بازیافت میشوند. متالایز، پرالایز و پلاستیک های خشک بسته بندی و تمام پلاستیک های آغشته به مواد غذایی قابلیت بازیافت کمی دارند و تکنولوژی بازیافت آنها به در کشور ما وجود نداشته یا بسیار محدود است.(ارجاع به مقاله پلاستیک)
✓شیشه
شیشه ها نیز در دسته پسماندهای با قابلیت پسماند تعلق میگیرد.
اما شیشه های لعابی و کریستالی، شیشه های آزمایشگاهی و طبی، لامپ های روشنایی و فلورسنت، انواع ظروف پیرکس، انواع شیشه خردشده و شیشه تلویزیون قابل بازیافت نیستند.
✓پارچه ها
روند بازیافت لباس فقط شامل بردن لباس های کهنه، تفکیک کردن آنها و ساخت لباس های جدید نیست. در حقیقت ۷٠ درصد از لباس های مورد استفاده ما یا سوزانده می شوند و یا به محل دفن زباله منتقل می شوند و تنها ۱٠ از آنها در نهایت سر از «مجموعه بازیافت» در می آورند. این بدان معنی است که بسیاری از لباس ها برای کاربردهای کم ارزشی مانند عایق کاری، پر کردن تشک ها و یا برای ساخت دستمال های مرطوب یا پارچه های تمیز کاری مورد استفاده قرار می گیرندحدود ۶۰% از لباس های ما از پارچه های مصنوعی مانند نایلون و پلی استر ساخته شده اند که این خود چالش بزرگی در هنگام بازیافت محسوب می شود. در بیشتر مواقع لباس های ما متشکل از ترکیبی از مواد مختلف مانند پلی استر و پنبه یا ویسکوز و الاستین هستند. و همین ترکیب، تجزیه پارچه ها و تبدیل آنها به موارد جدید را (حتی در بازیافت شیمیایی) برای کارخانه های بازیافت پارچه دشوار می کند.
✓فلز
عملاً همه فلزات قابل بازیافت بوده و می‌توان آنها را تبدیل به فلز جدید با کیفیت معادل نمود.در نتیجه، تولید مواد اولیه‌ی ثانویه در صنعت از طریق روند بازیافت فلزات، باعث کاهش چشمگیر استفاده از منابع ارگانیک و انرژی میشود.
فلزاتی که قابلیت بازیافت دارند را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد:
فلزات آهنی
فلزات بدون آهن
گروه اول دربرگیرنده محصولاتی مانند فولاد است که ترکیب اصلی آنها شامل آهن باشد. بازیافت ضایعات برای تولید فولاد و چدن امری معمول به شمار می‌رود. کیفیت فلزات به دست آمده به میزان خلوص این مواد زائد و ترکیبات اولیه سازنده آنها وابسته است. در نهایت قطعات بازیافت شده در بخش‌هایی مثل بدنه ماشین‌های کهنه، ابزارهای خانگی، ساختار و اسکلت ساختمان و ریل قطار مورد استفاده قرار می‌گیرند.
دسته دوم فلزاتی مانند آلومینیوم هستند که فاقد آهن بوده و نقش مهمی در صنعت دارند. این فلزات نسبت به فلزات دارای آهن فراوانی کمتری داشته و به همین دلیل ارزش بیشتری نسبت به سایر ضایعات موجود در زباله‌ها دارند. هر ساله میلیون‌ها تن از این مواد در سراسر جهان ذوب شده و به شکل‌های مختلفی درمی‌آیند
_اجزای تشکیل دهنده ابزارآلات و تجهیزات الکترونیکی از قابلیت بازیافت و استفاده مجدد در زمینه‌های مختلف برخوردار هستند. اگر شرکت‌های تولید کننده تجهیزات الکترونیکی، مسئولیت بازیافت تولیدات خود را بر عهده بگیرند، پیامدها و آسیب‌های زیست محیطی ناشی از روش‌های غیر اصولی بازیافت و یا استفاده از روش‌های دیگر مانند دفن و سوزاندن پسماندهای الکترونیکی، کاهش خواهند یافت.
✓باتری های مصرف شده و دماسنج حاوی جیوه و لامپ ها و مهتابی های سوخته و شکسته با قابلیت آلایندگی بالا و قابل بازیافت نیستند.
✓تیغ، ژیلت، سوزن، سرنگ و ظروف آمپول و سرم مصرف شده
✓باند و پنبه و لوازم پانسمان و کمکهای اولیه در منزل
✓پوشک بچه، پد قاعدگی و دستمال کاغذی سرویس بهداشتی
✓داروهای تاریخ گذشته
✓ظروف مواد شوینده و ضدعفونی کننده و شیمیایی و
✓ظروف لوازم آرایشی
✓ظروف رنگ، چسب، تینر و…
قابل بازیافت نبوده و در حال حاضر بسیاری از این اقلام در مراکز دفن رها شده و یا امحا میشود.
اگرچه امروزه موانع و مشکلات بسیاری برای بازیافت وجود دارد ، اما هنوز اجباری برای این کار وجود ندارد. با این حال ، در آینده نزدیک ، احتمالاً اجباری خواهد شد.از این نظر ، توجیه و تاکید بر این قصیه و انتظار اینکه که نسل امروز آینده تأکید زیادی بر بازیافت و حفاظت از طبیعت داشته باشند قابل توجه است.
